Voedselfraude

Voedselfraude is een ernstig probleem dat wereldwijd impact heeft op de voedselindustrie. Voor ondernemers in de voedingssector is het essentieel om de risico’s en gevolgen van voedselfraude te begrijpen en effectieve maatregelen te implementeren om dit te voorkomen.

De ernst hiervan wordt door de industrie erkend en zodoende bevatten alle GFSI-standaarden voor kwaliteitssystemen, sinds 2018, eisen omtrent beheersing en voorkomen van voedselfraude. Deze analyse op voedselfraude wordt, afgekort, ook wel VACCP genoemd. Dit staat voor Vulnerability Analysis Critical Control Points. Het is een onderdeel naast HACCP (voedselveiligheid) en TACCP (Food defense).

Wat is Voedselfraude?

Voedselfraude verwijst naar de opzettelijke vervalsing van voedselproducten voor economisch gewin. Dit kan variëren van het toevoegen van goedkopere ingrediënten om kosten te besparen tot het verkeerd labelen van producten om hogere prijzen te rechtvaardigen. Er zijn verschillende vormen van voedselfraude, elk met hun eigen uitdagingen en risico’s. Een aantal voorbeelden zijn:

1. Vervalsing van ingrediënten: Dit omvat het toevoegen van niet-vermelde ingrediënten aan voedselproducten om de kosten te verlagen of de kwaliteit te manipuleren. Een bekend voorbeeld is het toevoegen van melamine aan melkpoeder in China om het eiwitgehalte hoger te laten lijken.
2. Misleidende etikettering: Dit gebeurt wanneer producten verkeerd worden gelabeld om consumenten te misleiden over de inhoud of de herkomst. Het paardenvleesschandaal in Europa, waarbij paardenvlees werd verkocht als rundergehakt, is een voorbeeld van misleidende etikettering.
3. Verkeerde herkomstvermelding: Dit houdt in dat de oorsprong van een product opzettelijk verkeerd wordt weergegeven om toegang te krijgen tot markten met strengere regelgeving. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren met biologische producten die eigenlijk niet aan de biologische normen voldoen.

Risico’s en gevolgen van Voedselfraude

De impact van voedselfraude kan ver reiken en kan ernstige gevolgen hebben voor zowel de gezondheid van consumenten als de economische stabiliteit van bedrijven.

Gezondheidsrisico’s

Voedselfraude kan ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Consumenten kunnen worden blootgesteld aan schadelijke stoffen, allergenen of pathogenen die in voedsel zijn terechtgekomen door vervalsing of onjuiste etikettering. Zo ging het gerucht dat er in Nederland kruidenpotjes doorverkocht zijn die mogelijk glas bevatte.

Economische Impact van voedselfraude

Voedselfraude kan aanzienlijke economische schade veroorzaken voor bedrijven, met name voor startende ondernemers die hun merkreputatie en consumentenvertrouwen nog moeten opbouwen. Bedrijven kunnen te maken krijgen met terugroepacties, juridische kosten en boetes als gevolg hiervan. Het eerder genoemde voorbeeld van kruidenpotjes is hier een concreet voorbeeld van.

Consumentenvertrouwen

Voedselfraude ondermijnt het vertrouwen van consumenten in de voedselketen en de integriteit van voedselproducenten. Consumenten die het slachtoffer worden van voedselfraude, kunnen het vertrouwen in het merk en zelfs in de hele sector verliezen, wat gevolgen kan hebben voor alle spelers in de markt. Grootschalige voedselfraude-incidenten kunnen leiden tot strengere regelgeving en een verhoogde waakzaamheid van regelgevende instanties, wat de operationele kosten voor alle bedrijven in de sector kan verhogen. Een voorbeeld hiervan is het ethyleen-oxide schandaal in 2020.

Voorbeelden van Voedselfraude

Het detecteren van voedselfraude is complex en vereist geavanceerde methoden en technologieën. Dat maakt het voor veel kwaadwillenden aantrekkelijk om fraude te plegen. Het is dan ook niet gek dat er veel voorbeelden in de praktijk zijn waarbij voedselfraude is gepleegd. Zo stelt foodwatch dat de helft van de geïmporteerde honing in de EU mogelijk vals is.

Case Studies

• Melamine in Melkpoeder (2008): In China werd melamine aan melkpoeder toegevoegd om het eiwitgehalte te verhogen, wat leidde tot nierfalen bij duizenden kinderen en meerdere sterfgevallen.
• Paardenvlees Schandaal (2013): In Europa werd paardenvlees ontdekt in producten die als rundergehakt waren geëtiketteerd. Dit leidde tot een groot schandaal en een reeks terugroepacties, waarbij de complexiteit en de kwetsbaarheden van de wereldwijde toeleveringsketens aan het licht kwamen.

Preventieve Maatregelen

Het voorkomen van voedselfraude vereist een proactieve en uitgebreide aanpak, waarbij verschillende strategieën en maatregelen worden gecombineerd.

Implementatie van HACCP-systemen

HACCP helpt bedrijven om kritische punten in hun processen te identificeren waar voedselfraude kan optreden, en om controles en procedures te implementeren om deze risico’s te minimaliseren.

Het opstellen van een HACCP-plan omvat het uitvoeren van een risicoanalyse, het identificeren van kritische controlepunten, het vaststellen van kritische limieten, het implementeren van monitoringsystemen, het vaststellen van corrigerende maatregelen, het verifiëren van de effectiviteit van het systeem en het onderhouden van documentatie en registraties.

Opleiding en Bewustwording

Het trainen van personeel en het vergroten van het bewustzijn van voedselfraude binnen de organisatie zijn onmisbare stappen in de preventie. Regelmatige training en educatie voor medewerkers helpen hen om de tekenen van voedselfraude te herkennen en de juiste procedures te volgen om deze te voorkomen.

Verder is het belangrijk om leveranciers en partners bewust te maken van de risico’s van voedselfraude en hen aan te moedigen om transparante en ethische praktijken te volgen. Samenwerking met betrouwbare partners en het verkrijgen van relevante certificeringen kunnen helpen bij het waarborgen van de integriteit van de toeleveringsketen. Certificeringen zoals ISO 22000 en BRC Global Standards bieden een kader voor het implementeren van effectieve voedselveiligheids- en kwaliteitsmanagementsystemen, wat helpt bij het voorkomen van voedselfraude.

Specifieke Tips voor Startende Ondernemers

Startende ondernemers in de voedingssector moeten extra waakzaam zijn om voedselfraude te voorkomen en hun bedrijf te beschermen.

Het uitvoeren van een grondige risicobeoordeling helpt ondernemers om de kwetsbaarheden in hun toeleveringsketen te identificeren en passende maatregelen te nemen om deze risico’s te beheersen. Nieuwe leveranciers moeten zorgvuldig worden beoordeeld en gecontroleerd om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de voedselveiligheidsnormen en ethische praktijken volgen. Het hebben van een GFSI-certificaat als leverancier is een mooie basis om op voort te borduren.

Verder kunnen startende ondernemers beginnen met eenvoudige en kosteneffectieve maatregelen, zoals het opstellen van een basis HACCP-plan, het trainen van personeel en het implementeren van basis traceerbaarheidssystemen.

HACCPplan.nl biedt daarnaast deskundige consultancy diensten om startende ondernemers te helpen bij het ontwikkelen en implementeren van effectieve voedselveiligheids- en anti-fraudestrategieën. Onze diensten omvatten online en offline training, risicobeoordeling, het opstellen van HACCP-plannen en ondersteuning bij certificering.